''Borderline'' Teriminin Tarihçesi

Tanısı konulanlar dahil, çoğu kişi ''Borderline'' teriminin ortaya çıkış hikayesini bilmez. Bugün, bazı uzmanlar tarafından kullanımı konusunda dönem dönem tartışmalara sebep olan bu terim hakkında öğrenelim. 

1980'ler öncesine kadar psikiyatrik rahatsızlıklar nevrotik ve psikotik olarak ikiye ayrılırdı. ''Borderline'' terimi ilk 1938 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde, psikiyatristler tarafından nevrotik ve psikotik rahatsızlıkların ''sınırında'' olan kişileri tanımlamak için kullanıldı.

O zamanlar, nevrotik davranışlarda (depresyon, kaygı, panik atak, vb.) bulunan kişiler iyileştirilebilir ama psikotik davranışlarda (hallusinasyon, paranoya, vb.) bulunan kişiler iyileştirilemez olarak düşünülürdü.

Ancak, 1970'lerde, Borderline Kişilik Bozukluğu (Borderline) hakkında daha derin bir anlayış gelişmeye başladı. Borderline tanısı alan kişiler, aşırı duygusal, ilgi/alaka/dikkat isteyen/bekleyen, zor, intihar eğilimli, ve genel olarak değişken, karmaşık ve istikrarsız ölçüde ilişkilerini ve yaşamlarını sürdüren kişiler olarak tanımlanmıştı.

Aşağıdaki belirtiler Borderline tanısı almış kişileri tanımlamak için ortaya çıktı:

·        Özgüvenden çaresizliğe doğru hızlı geçişler

·        Kimlik karmaşası

·        Hızla değişen duygudurum değişimleri

·        Kaybetme korkusu

·        İntihara ve/veya kendine zarar vermeye yönelik şiddetli eğilim

1980'de ise, Borderline, DSM-3'de, ya da Ruhsal Bozukluklukların Tanısal ve İstatiksel El Kitabı’nda (içeriği ortalama her 10 yılda bir değiştirilir/düzenlenir), resmi olarak bir kişilik bozukluğu olarak yerini aldı.

Günümüzde Borderline 

Günümüzde, Borderline hakkında daha çok bilgi var. Nevrotik terimi artık teşhis koymada kullanılmıyor ve Borderline artık psikiyatrik bir rahatsızlık olarak da görülmüyor. Borderline, erişkinlik döneminde ortaya çıkan, ilişkilerde ve davranışlarda düzensizlik ve yoğun duygusal deneyimleme durumu olarak tanımlanıyor.

Çoğu uzman, Borderline Kişilik Bozukluğu’nun biyolojik, genetik ve çevresel faktörlerden kaynaklandığını düşünür. Yine de, bu duruma tam olarak neyin sebep olduğu hala bilinmemektedir. Şuan sadece bir kısmı desteklenmiş bazı teoriler olsa da, hiçbirinde kesinlik kazanılamamış.

Araştırmalardan birinde, Borderline tanısı almış kişinin birinci derece yakınlarının Borderline olabileceği ihtimalinin, Bipolar ve Şizofreni tanısı alan kişi ve ailelerine kıyasla 10 kat daha fazla olduğu bulunmuş. Ancak, genetik faktörlerin Borderline üzerindeki etkisini tam olarak bulunamamış.

Genlerin Borderline üzerinde etkisini bulmak için yapılmış daha direkt, ama eksik/yetersiz, araştırmalarda da tek yumurta ve çift yumurta Borderline ikizleri incelenmiş ve yüzde 42-69 aralığında Borderline’nin genetik olduğu ortaya çıkmış. Buna göre, Borderline’ın yüzde 58-31 aralığında diğer faktörlerden, yani çevreden, kaynaklanabileceği sonucuna varılmış.

Duygusal hassasiyet ve dürtüselliğin kökeninde biyolojik etkenler var, kısacası, Borderline danışanları böyle doğdular. Çocukluklarında süregelen farklı ve kompleks travmalara maruz kalan bu kişilerde beynin fonksiyon ve yapılarında değişiklik ve bozulmalar olduğu araştırmalarda bulunmuş. Ancak, kişi psikoterapi süresince deneyimlediği değişiklikler sayesinde yeni ve olumlu yaklaşımlarla sağlıklı ilişkiler kurabilir, zihni farklı düşünür, ve böylece beyninde yeni nöronlar oluşabilir ve nöronlar arasında yeni ilişkiler kurulabilir. Özellikle kognitif terapilerde beyindeki bu değişim sağlanabiliyor.

Birinci derece akrabalar yani aile ya da büyüten/yetiştiren kişilerle paylaşılan tek şey genler değil, aynı zamanda paylaşılan çevre. Günümüzde, çoğu Borderline uzmanı bu araştırmaları yetersiz bulduğundan, uzun yıllar tedavi ettikleri Borderline danışanları için ''hasta'' sıfatını kullanmazlar; çünkü onlara göre danışanları ''Borderline doğmadı, yetiştirildi.''

Borderline Kişilik Bozukluğu’na sahip olan büyük çoğunluğun ortak özelliği yaşadığı çocukluk çağı travmaları ve deneyimleridir. Bu deneyimler;

·        Fiziksel şiddet ve/veya cinsel taciz, tecavüz

·        Erken ebeveyn kaybı (ölüm ya da boşanma)

·        Duygusal veya fiziksel ihmal

·        Ebeveyne ait duyarsızlık

Duygusal ihtiyaçların karşılanmadığı, onaylanmamış çocukluk ortamı ve genetik ve biyolojik faktörler kişinin Borderline geliştirmesine zemin hazırlayan etkenler olduğu düşünülür. Unutmamak gerekir ki, çocukluk çağına ait travmalar ve deneyimler tek başına kişide Borderline gelişmesine sebep olmaz ve çocukluğunda hiçbir travma olmayan kişilerde de (%5-10 civarı) Borderline ortaya çıkmıştır.

Çoğu kişi, DSM-5’de Borderline tanısı için 9 farklı kriter var olduğunu bilir ancak DSM-5’e göre, Borderline Kişilik Bozukluğu tanısı için, kişi aşağıdaki iki kritere mutlaka uymalı:

·        Kimlik karmaşası ya da özyönlendirmede eksiklik (örn. hedef koyma/ulaşma)

·        Kişilerarası ilişkilerde bozukluk: empati kuramama (başkalarının duygularını anlayamama) ve/veya yakınlık kuramama (yoğun, düzensiz ve karmaşık ilişkilerde bulunma)

Ayrıca, kişi aşağıdaki patolojik kişilik özelliklerine mutlaka uymalı:

·        Negatif duygulanım: ani duygudurumu değişikliği, kaygılı olma, terkedilme korkusu, sık sık kendini kötü hissetme, ve intihar düşünceleri ya da girişimleri

·        Disinhibisyon (utanma duygusu kaybı): (en az iki) dürtüsel davranışlar ve risk alma (örn. aşırı harcama yapma, rastgele cinsel ilişkilerde bulunma, hızlı araç kullanma, alkol/uyuşturucu kullanma, tıkanırcasına yemek yeme, hiç yememe.)

·        Antagonizm: düşmanlık (örn. küçük bir hakaret/sövgüye karşı aşırı öfkelenme)

Kişilik Bozukluğu Sınıflandırılması Üzerine Süregelen Tartışma

Borderline terimi bazı kişiler tarafından hala tartışılıyor. 2011 yılında DSM-5 (2013) yayınlanma aşamasında, çoğu uzmanın Borderline için tekrar isimlendirme çağrısı dikkate alınmadı. Borderline terimi çok eski ve güncel değil ve kişilik bozukluğu sınıflandırılması da Borderline tanısı alan kişiler ve yakınları tarafından olumsuz bir çağrışım yaratıyor. Bazı uzmanlar, Borderline bir kişilik bozukluğu değil, bir mizaç/ruh hali ya da kimlik bozukluğu olarak sınıflandırılması görüşünde.

Borderline Kişilik Bozukluğu için uzman ve danışanlarının önerdiği Duygu Düzenleme Bozukluğu, Yoğun Duygu Bozukluğu, Dürtüsel-Duygu Düzenleme Bozukluğu gibi isimler var.

Borderline Terimi Ne İfade Ediyor?

Bu terime ya da kişilik bozukluğu sınıflandırılmasına çok takılmamak önemli. Terim eski, yakın gelecekte de değişebilir. Bunun yerine, sağlığınıza kavuşabilmeniz için, uzmanlarla daha etkili bir tedavi (ilaç ya da terapi) üzerine konuşabilir ve çalışabilirsiniz. Bir Borderline yakını iseniz, tedavi için yakınlarınıza destek olabilirsiniz.