DBT Beceriler: Kendini İfade Et (2)

Aşağıdakiler DBT'deki becerilerin uzmanlarca hazırlanmış ''kendini ifade et'' modülünün çevirisidir. Bu konu başlığında toplamda 10 modül var ve sırasıyla çevirileri yapılıp blogda yayınlanacak. Bu ise 2. modül ve sırasıyla okunması tavsiye edildiğinden daha önce yayınlanmış 1. modülü buraya tıklayıp, okuyabilirsin.

DBT hakkında daha detaylı bilgi almak için buraya tıklayıp, ilgili yazıyı okuyabilirsin.

Pasif, Agresif, ve Kendini İfade Etme İletişim Tiplerinin Farkındalığı:

Farklı iletişim tiplerinin sözlü ve vücut dili yoluyla farkındalığını öğrenmek çok önemlidir. Öğrendiğimizde ise, sadece kendimizinkini değil, çevremizdeki insanların da davranış biçimlerini gözlemleyerek farkındalığımız artacaktır.

Bunun için ise ne gibi değişiklikler yapmamız gerektiğinin farkına varmak ilk adımdır.

Belki de kendini iyi ifade ediyorsundur; sözlü iletişimin seni kendini ifade eden biri olarak gösterirken, vücut dilin pasif ya da sözlerinle çelişkili olabilir. Örneğin, ''şunu yapmandan hiç hoşlanmıyorum'' dediğinde, bu aslında kendini ifade ettiğin anlamına gelse de, söylediğinde göz teması kurmaman, ayak diremen, kısacası vücut dilini yanlış kullanman, aslında söylediklerinin karşı tarafa doğru yansımaması anlamına gelir.

Unutmamak gerekir ki, her tip iletişimin, sözlü ya da beden dili, ayrı ayrı pozitif etkileri ve bazı bedelleri olacaktır. Bunların farkında olmayabilirsin. Bazı durumlarda kendini ifade etmenin de bedelleri vardır. Mesela, bazen kendini ifade etmemen de sana bazı faydalar sağlayabilir. Farkında olursan, senin için değişmek hiç de zor olmayacaktır.

Aşağıdaki tanımları okuduğunda, sahip olmak istediğin davranış biçimlerini not al.

Pasif İletişim Biçiminin Karakteristik Özellikleri:

Ø  Gerçek duygu, düşünce ve inançlarını ifade etmemek

Bu yüzden, başkalarının kendi ihtiyaçlarını ihlal etmesine izin vermek anlamına gelir.

Bu aynı zamanda, duygu ve düşüncelerini özür diler gibi, kendini yok sayma yoluyla ifade etme olarak ortaya çıkabilir.

Ø  Kendi haklarını ihlal etmek

Ø  Bazen diğer insanların omuzlarımızdaki yüklerine, problemlerine, hüsranlarına ve hayal kırıklıklarına saygı göstermemek

Sözlü İletişim Karakteristikleri:

·        Uzun, tutarsız cümleler

·        Lafı dolandırmak

·        Konuşma esnasında uzun duralamalar, tereddüt etmek

·        Sık sık boğaz temizleme

·        Sakin bir ses tonuyla uygunsuz bir şekilde özür dilemek

·        ''…olsaydı, bu, bu kadar sorun olmayabilirdi…'' gibi cümleler kurmak

·        ''belki'', ''hm'', ''aynen'' gibi kelimelerle cümleleri tamamlamak

·        Monoton ve donuk ses tonu kullanmak

·        Şikâyet etmek, mızmızlanmak

·        Aşırı sakin veya aşırı sıcakkanlı olmak

·        Sürekli seviyeyi düşürmek

·        Sürekli mazeret üretmek (''aslında… gibi şeyleri normalde demezdim.'')

·        Özür dilemeler (''seni rahatsız ettiğim için gerçekten çok üzgünüm.'')

·        Nitelendirmeler (''ama bu sadece benim fikrim'' ya da ''belki de hatalı olan benim'' )

·        Kendini ciddiye almama (''O kadar da önemli değil'' ya da ''Fark etmez'')

·        Kendine yüklenmek (''Gereksiz biriyim, çaresizim'' ya da ''e beni tanıyorsun, bu benim'')

Beden Dili İletişim Karakteristikleri:

·        Göz temasından kaçınmak

·        Aşağıya bakmak

·        Omuzların düşmesi

·        Elleri döndürerek ovuşturmak

·        Siniri gösterirken göz kırpmak ya da gülmek

·        Ağzı el ile kapamak

·        Kolları koruma içgüdüsüyle üst üste koymak

·        Sinirini gösterirken ya da eleştirilirken hayal meyal gülmek

·        Karşıdakinin konuşması esnasında kaşları kaldırmak

·        Çenenin titremesi

·        Dudak ısırması

Düşünme Biçimi:

·        ''bunu hesaba katmıyorum''

·        ''senin duygu, düşünce ve ihtiyaçlarım benimkilerden daha önemli''

·        ''insanlar benim hakkımda kötü düşünecek ya da beni sevmeyecekler''

·        ''eğer hayır dersem karşımdakini kızdırabilirim, bu yüzden buna sebep olmayacağım''

Avantajlar:

·        Özverili ve destekleyici olarak övülmek

·        Konuşmaya bir katkın olmadığından suçlanma ihtimalinin de düşük olması

·        Başkalarının seni koruması ve arkanı kollaması

·        Anlaşmazlıktan kaçınmanın, ertelemenin ya da olmamış gibi davranmanın kısa süreliğine endişeyi azaltması

Bedeller:

·        Bazen stres ve endişe artar, daha sonrasında ise şiddetli agresif tavırlar sergilemek, patlamak

·        Başkalarının senden olmayacak şeyler beklentisine girmesi

·        Sağlıklı ilişkilerde takılı kalmak ve nasıl değiştireceğini bilememek, zorlanmak

·        Kendini başkalarının seni çok iyi biri görme imajını bozmamak adına kısıtlamak

·        Kızgın ve hüsrana uğradığında başkalarının senin hakkındaki olumlu düşüncelerinin yok olması

·        Kendine sevgi ve saygının yitimi

Agresif İletişim Biçiminin Karakteristik Özellikleri:

Ø  Uygun olmayan ve karşındaki insanın haklarını ihlal etme yoluyla kendi duygu, düşünce ve kişisel haklarını savunma ve ifade etme şekli

Ø  İnsanlar genel olarak agresif kişiler karşısında kendilerini yenik durumda hissederler

Ø  Kişisel üstünlüğün diğer kişileri kötü hissettirerek sağlanması

Ø  Tehdit edildiğini hissettiğinde saldırmak

Sözlü İletişim Karakteristikleri:

·        İğneleyici, küçümseyici, soğuk, sert ya da cırlak ses tonu

·        Tereddüt etmeden hızlı konuşmak

·        Aniden haşin ve sert olmak

·        Suçlayıcı sözleri vurgulamak

·        Katı ses tonu

·        Ses tonunun artışı, çoğunlukla bağırmak, cırlamak

·        Tehdit etmek (''….yaparsan iyi olur!'' ya da ''eğer …yapmazsan…'')

·        Karşıdaki kişiyi yok saymak (''şaka yapıyor olmalısın'' ya da ''aptal olma!'')

·        Yorumları değerlendirmek, ''...yapmalısın'', ''hm kötü'' gibi kelimeleri vurgulamak

·        Cinsiyet, ırk ve inanç ayırmak

·        Kibirlilik (''seninkiler gibi problemlerim yok benim'')

·        Asıl kendi düşüncelerinin gerçek olduğunu iddia etmek  (''kimse böyle –senin gibi davranmaz'' ya da ''ne kadar gereksiz'')

·        Tehditkâr sorular (''daha bitirmedin mi?'' ya da ''niye bir insan böyle davranır / yapar?'')

Beden Dili İletişim Karakteristikleri:

·        Karşıdaki kişinin kişisel alanını tecavüz etmek –fazla yakın mesafe

·        Karşıdaki kişiye uzun uzun bakmak –dik dik bakmak

·        Yumruk sıkmak, parmakla göstermek

·        Hızlı hızlı sabırsızlıkla etrafta dolanmak

·        Karşıdaki kişinin üzerine yürümek

·        Kolları bağlamak (ulaşılması güç hale getirmek)

·        Sinirli olunca sert sert bakmak

·        Gülümsemenin dudak büzmesi haline gelmesi

·        Çenenin sertleşmesi

Düşünme Biçimi:

·        ''sen değişirsen, değişirim''

·        ''eğer...ise, ben yokum''

·        ''bu dünyada her şey üzerime geliyor, bir savaş gibi ve ben kazanamıyorum''

Avantajlar:

·        Başkalarının emirlerine itaat etmesini sağlamak

·        Her şey senin istediğin şekilde olur

·        Daha az zayıf ve korunmasız hissetmek

·        Kontrol sahibi olduğunu hissetmek

·        Gerilimin azalması

·        Güçlü hissetmek

Bedeller:

·        Davranışlarınla çevrendeki kişileri gücendirme, onları seni nihayetinde düşmanı gibi görmeleri

·        Bu en sonunda paranoyak ve korku hissi verir

·        Sürekli başkalarını kontrol etme dürtüsü senin rahatlamanı güçlendirir

·        İlişkilerinin negatif düşünceler üzerine kurulu olması –istikrarsız ilişkiler

·        Agresif insanlar aslında kendi içlerinde zayıf hissederler ve bunu kapamak adına başkalarını kötü ve zayıf hissettirme yolunu seçerler.

·        Kendine güveni, saygı ve sevginin azalması

Kendini İfade Etme İletişim Biçiminin Karakteristik Özellikleri:

Ø  Gerçek duygu, düşünce ve inançlarını açık, dürüst, ancak başkalarının haklarını ihlal etmeyecek bir yolla ifade etmek

Ø  Başkalarının haklarını ihlal eden agresif iletişim biçimiyle kendi haklarını ihlal eden pasif iletişim biçimine alternatif bir yaklaşımdır.

Sözlü İletişim Karakteristikleri:

·        Kararlı ve sakin ses tonu

·        Normal seviye hızıyla konuşma, tereddüt etmemek

·        İstikrarlı ve seviyeli konuşmak

·        İçten ve açık olmak

·        Ne çok sakin ne çok gürültülü

·        Sesin duruma göre hafifçe yükselmesi

·        İstenilen mesajı vermek adına ''BEN'' diye başlayan cümleler kullanmak (''benim istediğim…'', ''benim hoşuma giden...'', ''benim sevmediğim…'')

·        İşbirliği içeren cümleler (''bu konuda sen ne düşünüyorsun?'')

·        İlgili ve duygudaşlık olmak, empati ile yaklaşmak

·        Gerçekleri ve fikirleri birbirinden ayırmak (''benim deneyimim/hissettiklerim daha farklı'')

·        ''şunu yapmamalısın'' gibi önermelerden kaçmak (''peki şuna ne dersin?'' ya da ''onun yerine, şöyle yapmak ister misin?'')

·        Suçlamadan yapıcı eleştiriler yapmak (''benim sözümü kestiğinde [ben] irrite oluyorum'')

·        Başkalarının düşüncelerini sorgulamak (''peki bu [davranış, iddia] nasıl senin fikirlerinle örtüşüyor?'')

·        Diğer durumları ve çözümleri göz önünde bulundurma isteği (''peki bu sorunu nasıl çözebiliriz?'')

Beden Dili İletişim Karakteristikleri:

·        Dikkatli dinleme

·        [Dik dik bakmadan] direkt göz teması

·        Açık ve dengeli beden dili

·        Eller açık [orta yolu bulmaya davet edici] şekilde konuşmak

·        İyi hissettiğinde gülümsemek

·        Sinirlendiğinde kaş çatmak

·        Çene sakin

Düşünme Biçimi:

·        ''senin beni kullanmana izin vermeyeceğim ama sana da [kendin olduğun için] saldırmayacağım.''

Avantajlar:

·        Kendini ne kadar savunursan ve buna göre davranırsan o kadar saygı görür ve kendine olan saygın ve sevgin de o derecede artar

·        Hayatta istediğini elde etme şansın büyük oranda artar

·        Kendini direkt olarak ifade etmen hiçbir alınganlık durumuna sebebiyet vermez

·        Kendini sürekli savunmaya geçme ihtiyacı duymaz ve kişisel farkındalığını artırırsan, diğer insanları görmek, duymak ve sevmek senin için o kadar kolay olur

Bedeller:

·        Arkadaşların ve ailen [duruma göre] pasif olmandan yararlanıp senin yeni kendini ifade ediyor olmanı sabote edebilirler.

·        Çocukluğundan beri sürdürdüğün inanış ve değerleri yeniden şekillendirmek gözünü korkutabilir.

·        İstediğin sonucu elde etme garantisi yok.

Özet:

Agresif, Pasif ve Kendini ifade etmenin, sözlü ve beden dili iletişim biçimlerinde farklılıklar vardır. Her birinin kendi avantajları ve bedelleri vardır.

Bir sonraki modülde ise kendini ifade etmeyi engelleyici yararlı olmayan düşünce şekillerini ve bunları nasıl değiştirebiliriz konusunu ele alacağız. 😇

Yeni yazıların ücretsiz olarak e-mail adresine gelmesi için abone olmayı unutma! ✉